Tuvalet eğitimi çocuğun gelişim basamakları arasında en önemlileri arasında yer alır. Erken çocukluk döneminde çocuklar kendi fiziksel yeteneklerini keşfetmekte ve geliştirmekte, ilişki dinamiklerini anlamakta ve bunları yanıtlamakta ve dış baskılarla karşılaşmakta ve bunlara tepki vermektedir. Bu basamaklardan geçerken bir yandan da çocuğun benlik saygısı gelişmektedir. Bu dönemde anne/ baba ve çocuğun güç savaşları aradaki ilişkiyi olumsuz etkileyerek enüresis, enkopresis ve fiziksel istismara yol açabilir.
Bu nedenle tuvalet eğitimine başlamadan önce, çocuğun eğitime hazır olduğunun ipuçları beklenmelidir. Bu ipuçları genellikle 18 ay civarında görülür.
Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunun bazı ipuçları şöyle sıralanabilir;
- Çocuk bezi ıslandığında veya kirlendiğinde rahatsızlık duyduğunu veya temiz olmakla kirli olmanın arasındaki farkı algılaması
- Anne/babasını veya kardeşlerini taklit etmesi
- tuvaletini yaparken haber vermesi veya özel bir kelime, mimikleriyle belirtmesi
- Bezinin iki saat kuru kalabilmesi
- Kendi başına kıyafetlerini giyip çıkarabilmesi
Tuvalet eğitimine basamaklı olarak 24 ay civarında başlanması önerilir. Çocukların çoğu 30-36. aylarda gündüz, 36-48. aylarda ise gece tuvalet kontrolünü sağlarlar. Tuvalet eğitimi verirken acele etmemeli, fakat geç de kalınmamalıdır.
Tuvalet eğitimi yapılırken aileye verilebilecek öneriler şöyle özetlenebilir;
- Çocuğun bir lazımlığı olsun ve çocuğun lazımlığa alışması için zaman tanıyın. Çocuk önce kıyafetleri ile lazımlığa oturabilir. Lazımlık oyuncak haline gelmemelidir.
- Çocuğun idrar yapma veya dışkılama ritmine göre her gün düzenli aralarla lazımlığa oturmasını hatırlatın. Oturması için zorlamayın ve çocuğun istediği zaman kalkmasına izin verin.
- Tuvaletini lazımlığa yaptığında, yaptığı işi övün, yapmadığı zaman kınamayın. Tuvalet eğitimde en büyük ödül “aferin”dir. Tuvaletini artık bezine yapmıyor olmasını büyük ödüllerle, aşırı tepkilerle karşılamak zaman zaman altına kaçırdığında kızmak kadar yanlıştır.
- Kazaları kabullenin.
- Çocuğu, sizi veya kardeşlerini taklit etmesi için cesaretlendirin.
- Çocuk düzenli olarak lazımlığa yapmaya başladığında bezini çıkarın. Yeni başlayanlar için sadece gündüz bezi çıkarın.
Aile içindeki değişim zamanlarında (kardeş doğumu, kreşe başlamak, taşınma, gibi) bu eğitime başlamaktan kaçınılmalıdır. Çocuğun tuvalet eğitimi sırasında tuvaletini yaparken ayaklarının yere değmesi sağlanmalıdır. Çocukların sıklıkla tuvalet korkusu olabilir. Bu nedenle lazımlık kullanılması, tuvaletin, çocukla birlikte incelenmesi yararlı olacaktır. Aşırı tuvalet korkusu, tuvalet eğitiminin çok gecikmesi veya gerilemesi durumunda fiziksel ve cinsel istismar da akla gelmelidir.
Tuvalet eğitimine başlanan çocuğun yaklaşımı ve davranışları yakından gözlemlenerek ileriki dönemde ortaya çıkabilecek komplikasyonların önüne geçilmelidir. Eğitime başlamak veya sonuca ulaşmak için dünyada kabul edilen kesin bir yaş sınırı olmadığı unutulmamalıdır.
Nazife Nursena İnfal
İlk Evin, Çocuk Sağlığı ve Gelişimi