Deniz 10 yaşındaydı. Bilgisayarda vakit geçirmeyi seviyor ve çeşitli oyunlar oynuyordu. Bu oyunların içeriğinde şiddet, endişe üzere temalar yer alsa da Deniz buna aldırış etmiyor hatta bu durumdan keyif alıp oynamaya devam ediyordu.
Lakin akşam olduğunda bu yaptığı şey onun için bir kabusa dönüşüyor ve çok fazla korkmaya başlıyordu. Uyku saati geldiğinde tek başına o odada uymak istemiyor ve bunu engellemek için elinden geleni yapıyordu.
-Anne benimle birlikte uyu, korkuyorum yalnız uyumaktan, diyerek annesini kendisiyle birlikte uyumaya ikna etmeye çalışıyor hatta ağlıyordu. Annesi kimi vakit bu duruma çok üzüldüğünden Deniz uyuyana kadar yanında kalıyor kimi vakitte bu duruma alışmasın diye –Kocaman adam oldun. Tek başına uyuyabilirsin diyerek onu cesaretlendirdiğini düşünüp karanlıkta yapayalnız bırakıyordu.
Bu endişeyle baş etmeye çalışan Deniz gece boyunca kendiyle uğraş ediyor ve kabus bitsin diye dua ediyordu.
Lakin güneşin doğuşuyla kabus bittiğinde kendini inançta hissediyor ve gece hissettiklerini unutarak kendisini korkutan şeylere geri dönüyordu.
Çocuk nasıl düşünür?
Endişe herkese mahsus lakin her yaş periyodu için hal değiştirici durumdadır. Kimi çocuklar karanlıktan, yalnızlıktan, dışlanmaktan, gökgürültüsü ya da hayvanlardan korkarken kimi çocuklar ise arkadaş edinememekten, başarılı olamamaktan ya da sevdiği birini kaybetmekten korkar. İşte tüm bu endişe çeşitleri her yaş periyodu için farklı seyreder ve şayet yanlışsız yaklaşım gösterilmezse büsbütün geçmez, yalnızca biçim değiştirir.
Kıssa de Deniz gün içerisinde oynadığı şiddet ve endişe içerikli oyunları akşam uyku saati geldiğinde zihninde gerçeğe dönüştürüyordu. Bu da beraberinde karanlık korkusu ve uyku problemleri üzere sorunlara yol açıyordu. Deniz’in annesi ise farkında olmadan Deniz’in bu korkusunu yanlış yaklaşımlarla besliyor ve ortada sahiden korkulacak bir şey olduğuna inandırıyordu. Deniz annesinin uyuyana kadar yanında kalmasını istiyor, annesinin ise –Tamam ben yanındayım, korkacak bir şey yok, demesiyle çocuğun korkusu derinleşiyordu.
Nasıl mı?
Deniz ‘’ Annem -ben buradayım korkma dedi, yani annem olmadığı vakitlerde bana ziyan verecek bir şey var. Benim korktuğum şeyler gerçek’’ biçiminde düşünür. Çocuk bu halde düşündüğünde daima yalnız uyumaktan kaçınır ve annesini daima yanında ister. Annesinin kimi vakit yanında kalması kimi vakitte kalmaması ise çocuğun bu durumu aşmasına asla yardımcı olmadığı üzere öbür sorunlar yaşamasına da neden olur. Ebeveynlerinin yanlış tavırlarıyla korkusu beslenen çocuk, ileriki vakitlerde tasa seviyesi yüksek, öz benlik algısı düşük ve insan ilgileri sıkıntılı bir bireye dönüşür. Bu türlü bir durumda dehşet büsbütün geçmez ya da hafiflemez yalnızca yaş ilerledikçe şartlara nazaran değişmeye başlar.
Neler yapabilirsiniz?
•Öncelikle korkmanın doğal bir hareket olduğunu aklınızdan çıkarmayın ve bunu düşünerek çocuğunuza yaklaşın. Öyküde ki anne üzere ‘Kocaman adam oldun ‘ ya da ‘Erkek adam korkar mı?’ vb. olumsuz tabirleri kullanırsanız çocuğun yargılanmış ve küçümsenmiş hissetmesine neden olursunuz. Bu yüzden bu türlü yanılgılı cümleler yerine ‘Anlıyorum korkuyorsun lakin seni korkutan şeylerden uzak kalmayı da denemiyorsun. Bir mühlet bunu denemen gerekir. Evet seni çok seviyorum fakat her kezinde sen uyuyana kadar başında bekleyemem. Endişeni yenmenin bir yolunu bulman gerekir. Daima başında beklersem ya da senle birlikte uyursam sen hiçbir vakit endişeni yenemezsin. Bu yüzden bu süreci azaltarak devam edeceğiz. Birinci gün sen uyuyana kadar, öbür gün ise 30 dakika ve her günü 5 dakika azaltarak bir hafta içinde tamamlayacağız. Ve ondan sonra artık beni uyurken yanına çağırmayacaksın. Aslında o vakte kadar sende seni korkutan şeylerden uzak kalırsan endişeni daha çabuk yenersin. ’ diyebilirsiniz. Bu bağlantı formunda çocuğunuza vermiş olduğunuz bildiri, endişeyi çocuğun yanlış aksiyonlar doğrultusunda kendisinin var ettiğini (vazgeçemediği şiddet oyunları), bunun sonucunda muhakkak bir müddet yanında kalarak ona kıymet verdiğinizi (bir hafta mühletle uyku anında yanında olmanız) ve daha sonra kendisinin bu sıkıntıyla uğraş ederek tahlil yollarını araması gerektiğini (korkusuyla yalnız yüzleşmesi) iletmektir.
•Bazen çocuklar öğütlerden çok kıssalara odaklanırlar ve bu öykülerden iletiler alırlar. İçinde bulunduğunuz duruma has öyküler yoksa baş etme marifeti için örnekler üzerinden ilerleyin. Üstteki anlatımınızı destekleyecek örnekler verin ve sorular sorun. Örneğin köpekten korkan birini bir odaya kapatırsan o kişi ne hisseder birinci gün? Daha sonra ki günler o köpeği sevip okşayana, kucağına alana kadar oda da köpekle yaşaması gerektiği söylenirse ne yapar? Birkaç gün geçtikten sonra birebir odada köpekle yaşayan kişinin korkusu azalır mı? Başlarda korktuğu üzere olur mu korkusu? Pekala köpeğe alışır mı vakitle? Birlikte vakit geçirdikçe sever mi o köpeği? Köpeğin kendisine ziyan vermediğini yalnızca sevilmek istediğini gördüğünde boş yere çok vakit korktuğunu anlar mı? Ve sonunda köpek korkusunu yener mi? üzere sorular sorarsanız çocuğun hem bilişsel marifetlerini geliştirir hem de kaygının basamaklarını ve tahlilin nasıl gerçekleştiğini dolaylı öğretmiş olursunuz.
•Endişelerini kendisinin üzerinden değil farklı isimler ve farklı endişeleri kullanarak öyküler anlatın ya da örnekler sunun. Aksi halde sizi dikkate almaz ve bu durum aranızda irtibat sorunu oluşturur. Zira anne ve babalar çocuklara nazaran daima öğütler verir ve artık öğüt duymak istemezler.
•Kendinizi korkusuzda göstermeyin. Kendi endişelerinizi çocuklarınızın kaygıları olmasa bile nedenleriyle birlikte anlatabilirsiniz. Kimi yetişkinin yükseklik korkusu, böcek korkusu, yalnız kalamama ya da tek başına uyuyamama korkusu vb. çeşitleri vardır. Çocuğa karanlıktan korkma deyip karanlıktan korkan ebeveynin söyleyecekleri ne kadar tesirli olabilir. Bu çocuğun ebeveyne güvenmemesine ve yaşadığı dehşetin daha çok artmasına neden olur. Zira çocuğa nazaran annesi yada babası karanlıktan korkarken ancak korkmuyor üzere davranarak palavra söylerken ve çok vakit bu korkusunu yenememişken kendisinin de hiçbir vakit yenemeyeceği inancını doğurur. O yüzden gerçeği söyleyin ve kâfi açıklamalar yapın. ‘Çocuktur anlamaz, geçer ‘demeyin. Sizde geçti mi? Hayır.