3-6 Yaş Arası Çocukların Dil Gelişimini Desteklemek İçin Yapılacak Etkinlikler
Çocukların dil gelişimlerinin desteklenmesi onların dil kazanımlarını hızlandırmak, çeşitlendirmek ve akıcı olmalarını sağlamak açısından önemlidir. Çocuklarla yapılacak dil gelişimi destekleyen etkinliklerde; sesleri algılama, dikkatini toplama, kelime dağarcığını artırma, sözel ifade becerilerini artırma gibi dil işlevlerini kolaylaştıracak çalışmalara yer verilir. Dil gelişiminin desteklenmesinde; nesne, olay ya da varlıkları adlandırma ve onlara ait belli başlı özellikleri söylemenin yanı sıra cümle ögeleri, Türkçedeki ekleri doğru olarak kullanma; nesne, durum ya da olayı anlaşılır bir şekilde açıklama, aynı anlama gelebilecek düşünceleri farklı cümlelerle açıklama, sözcükleri farklı yapıda sözel ürünler oluşturacak şekilde (şiir, bilmece, tekerleme, hikâye, şarkı) kullanma becerilerini geliştirme hedeflenmektedir. Çocuğun gelişim düzeyini dikkate alarak neyi yapamadıkları veya başaramadıkları göz önüne alınarak yapabildiklerinden başlayarak etkinlik oluşturmak gerekir.
3 YAŞ
Çocuğa yer bildiren sözcükleri öğretebileceğiniz oyunlar oynayabilirsiniz.
Örneğin “topu kutunun ‘içine’ koymak” ya da “masanın ‘üstünden’ atmak” gibi.
Çocuğa 10’a kadar saymasını öğretebilir ve sayma oyunları oynayabilirsiniz.
Yazmayı taklit edebilmesi için boya kalemleri ve kâğıt temin edebilirsiniz.
Diğer çocuklarla oyun oynayarak iletişim sağlayabilmesi için fırsatlar oluşturabilirsiniz.
Daha uzun ve karmaşık hikâyeler okuyabilir, masallar anlatabilirsiniz.
Kitap içinde bulunan eylemleri tanımlayarak onları kısa cümlelerle anlatabilirsiniz. Anlattığınız cümlelerle ilgili her olaya ilişkin hemen soru yöneltebilirsiniz. Her ne cevap verirse versin, tekrar sorunuzun yanıtını bir de sizden duyması ona uygun konuşma modeli olmanız açısından etkilidir. Örneğin “Evet, çocuk ayakkabısını giyiyormuş.” gibi.
Çocuğun konuşmasına fırsat tanıyarak konuşmalarını dikkatle dinleyebilirsiniz. Çocuğun konuşmalarında “o, bu, ben” gibi zamirleri kullanıp kullanmadığını izleyebilir; bunları kullanması için çocuğa sorular yöneltebilirsiniz.
Birlikte gittiğiniz kitapçıdan çocuğun, kitabı kendi başına seçmesine izin verebilirsiniz.
4-5 YAŞ
Çocukla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurabilirsiniz.
Nesneler üzerinde konuşurken “bu”, “o” yerine, nesnenin ismini söyleyebilirsiniz. Örneğin “Onu bana ver” yerine “Kalemi ver.” gibi.
Çocuğun sorularını sabırla yanıtlayabilirsiniz. Kuru yaprakların üzerinde yürürken, balık tutarken, evde otururken hep konuşabilir, sorularını yanıtlayabilirsiniz.
Çocuğa zenginleştirilmiş yakın çevre imkânı tiyatro, sinema, müze, konser, maç gibi farklı etkinlikler sunabilirsiniz.
Büyük- küçük, sert- yumuşak gibi zıtlıklar içeren oyunlar oynayabilirsiniz.
Konuşmalarınıza zamana ilişkin kavramlar katabilirsiniz (bugün, yarın, daha sonra, gelecek hafta gibi). Çocuğa; olaylara ilişkin hisleri ve duyguları hakkında konuşma fırsatı tanıyabilirsiniz.
Kendinize ait sözcük oyunları, tekerlemeler, hikâyeler oluşturabilirsiniz.
Sözcük bulma oyunları oynayabilirsiniz.
Çocuğun sorularına bıkmadan cevap verebilir, olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde anlatarak çocuğun sözcük bilgisinin artmasına, merakının tatmin olmasına hem de olayları birbirine bağlamasına yardım edebilirsiniz.
Dil ötesi becerilere ilişkin oyunlar üretebilirsiniz (örneğin bir sözcüğün hangi sesle başladığının ya da bir sesle başlayan sözcüğün bulunması gibi fonolojik farkında olmaya ilişkin etkinlikler).
6 YAŞ
Çocuğa resimli kitaplar verebilirsiniz.
Resimdeki konular hakkında neler düşündüğünü açıklaması için cesaretlendirebilirsiniz.
Çocuk giyinirken onunla giysilerin renkleri, nelerden yapıldığı üzerine sohbet edebilirsiniz (ipek gömlek, yün çorap gibi).
Aynı durum, ev eşyaları ve diğer nesneler için de uygulanabilir (tahta kaşık, cam bardak, mermer merdiven vb.). Böylece çocuğun kelime hazinesinin gelişimine yardım edebilirsiniz.
Çocuğa öyküleri bol bol okuyabilirsiniz. Bunlarla ilgili sorular sorarak çocuğun okunan parçayı anlatmasını sağlayabilirsiniz. Kelime hazinesini ve dil becerisini geliştirebilirsiniz; bu kitapların çocukların gelişimleri doğrultusunda seçilmesi önemlidir.
Kâğıt torbaların üzerine bir yüz çizerek göz ve ağız yerlerine düğme veya kumaş yapıştırarak köşelerini iple bağlayarak kulak yapabilirsiniz. Bunu çocuğun eline geçirip bileğinden iple bağlayarak el kuklaları ile değişik rollere bürünerek hikâyeler oluşturmalarına rehberlik yapabilirsiniz.
Çocukla birlikte hazırlayacağınız kukla sahnesi, el ve parmak kuklaları ile duygu, düşünce ve isteklerini yansıtabileceği bir oyun ortamı hazırlayabilirsiniz. Duygu ve düşüncelerini ifade etmesine, kelime dağarcığının artmasına rehberlik yapabilirsiniz.
Günlük yaşantınız üzerine kurduğunuz öyküleri anlatırken öyküdeki bir çocuğun adının yerine sınıftaki bir çocuğun adını kullanmanız yerinde olur. Neşeli ve komik olayları anlatan öyküler, çocukları mutlu eder. Bazen de çocukların da benzer öyküler anlatmasını isteyebilirsiniz. Böylece çocukların duygu, düşünce ve olayları anlama ve ifade etme yeteneğinin gelişimine yardımcı olabilirsiniz. Yeni sözcükler; anlamlı, uzun ve akıcı cümleler, iki ayrı fikri bir cümlede birleştirerek ifade etme becerisini geliştirir.
Çocuğun beraber yaşadığınız ve onun yaşadığı günlük olayları bir spikermiş gibi size haber olarak anlatmasını isteyebilirsiniz. Bunun için bir masanın üstüne iki tarafı açık bırakılmış bir koliyi TV gibi yerleştirebilirsiniz. Kolinin eni kalın olmamalı ve arkasından görünen duvar ışık almamalı ve koyu bir fon oluşturmasına dikkat edilmelidir. Çocuk bu kolinin içine koltuk altlarına kadar portresi gözükecek biçimde girerek anlatmak istediklerinin TV spikeri gibi anlatması sağlanmalıdır. Türkçeyi dil bilgisi kurallarına uygun kullanmasına, kurduğu cümlelerde ögeleri doğru yerleştirmesine, Türkçedeki ekleri, takıları yerli yerinde kullanmasına rehberlik edilebilir.
Ninniler, şarkılar ve şiirler ilgi çekicidir. Çocuğa şiirler okunup ve şarkılar söylenebilir. Daha sonra sevdikleri şiirlerin ve şarkıların üzerine eklemeler yapılabilir. Bunları söylerken çocuklardan ardından gelen tanıdık sözcükleri tahmin etmeleri istenebilir. Bu türden kitaplar alarak çocuklarla son sözcüğü tahmin etme oyunları oynayabilirsiniz.
