İmgeleme, işitme, görme, dokunma, koku, tat, kinestetik herhangi bir deneyimin zihinde yaratılmasını ifade eder. Çoğu insan tarafından kullanılan bilişsel bir süreçtir. Spesifik olarak, motor imgeleme (MI), herhangi bir vücut hareketi olmaksızın hareketin zihinsel temsilidir. Duyusal ve algısal süreçler kullanılarak kendi kendine oluşturulan ve çalışma belleğinde belirli motor eylemlerin yeniden etkinleştirilmesini sağlayan karmaşık bir bilişsel işlemdir.
Görselleştirme uygulaması sırasında nöromüsküler çıktının olmaması dışında, MI uygulamasının fiziksel uygulamaya benzer olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, hem fiziksel hem de zihinsel uygulamalar, performansı iyileştirmek ve motor öğrenmeyi teşvik etmek amacıyla kendiliğinden oluşturulur.
Motor veya görev becerisini elde etmek için bir müdahale geliştirmek, gerçek ve hayali egzersizlerle büyük ölçüde karşılaştırılabilir; bu nedenle, klinik bir sorunu çözmek için egzersiz formülasyonunun altını çizen aynı “kurallar” ve kavramlar, imgeleme pratiği için de geçerlidir. Bu, her iki egzersiz modu için de müdahalelerin, uygun bozulma veya işlev düzeyinde belirli bireysel hedeflere ve hareket sorunlarına yanıt verecek şekilde planlanması ve tasarlanması gerektiği anlamına gelir.
Bazı yazarlar, MI uygulamasının başarılı bir şekilde kullanılması için aşinalığın bir ön koşul olduğunu iddia etmiştir. Mulder ve arkadaşları, zihinsel uygulamadan sonra, yeni bir motor görevin motor performansının, daha önce hiç uygulama yapmayan gruba kıyasla, daha önce görevde ustalaşmış bir grup insanda önemli ölçüde arttığını bulmuşlardır. Bu bulgulara dayanarak, yazarlar tamamen yeni motor görevlerin hayali uygulamasından kaçınmayı tavsiye etmişlerdir.
Bununla birlikte, imgeleme uygulamasını kolaylaştırmak için bazı yerleşik gerçekler dikkate alınmalıdır. İlk olarak, zorlu veya tanıdık olmayan eylemleri hayal etmek, basit veya tanıdık olanlardan daha zordur. Kapalı döngü becerileri, açık döngü becerilerinden daha kolaydır. Zihinsel uygulamadan elde edilen kazanımlar, motor beceri kazanımının ilk veya bilişsel aşamasında imgeleme kullanıldığında daha yüksek olabilir.
MI uygulaması genellikle denekler arkaya yaslanarak veya gözleri kapalı uzanarak uygulanır. Gevşemiş bir beden ve zihin durumunu teşvik etmek için gevşeme “egzersizleri”, imgeleme uygulamasından önce uygulanır. Uygulama sırasında, görsel alıştırma talimatlarının ayrıntılı olması ve görevin görsel veya kinestetik yönlerine yönelik olması tavsiye edilmiştir. MI uygulamasının süresi, fiziksel alıştırmanın süresinden daha kısadır. Sağlıklı insanlar için tedavi önerisi 20 dakika ile sınırlıdır. Aslında, artan uygulama süresi ile etki arasında negatif bir ilişki bulunmuştur.
Pratikte MI uygulamadaki zorluklardan biri, klinisyenin bireyin MI ile meşgul olup olmadığını nasıl bileceğidir.Otonomik izleme ve zihinsel kronometre bu sorunun cevabını verebilir. Klinik ortamda, kalp hızı gibi basit ölçümlerin, hastaların imgeleme pratiğine katılımının bir tahminini sağlayabilmesi dikkate değerdir. Decety ve arkadaşları, hayali bir bisiklet egzersizinin yoğunluğu arttıkça buna karşılık gelen kalp atış hızı ölçümlerinin de arttığını göstermiştir.
Zihinsel kronometre katılımı izlemek için başka bir taktiktir. Bu strateji, zihinsel olarak simüle edilen ve yürütülen motor görevlerin sürelerinin karşılaştırılabilir olduğu gözlemine dayanmaktadır. Böylece, fiziksel eylemin zaman uzunluğunu bilen terapist, hastadan imgeleme performansının başlangıcını ve bitişini işaret etmesini isteyebilir. Görüntünün ve görevin fiziksel performansının karşılaştırılabilir bir zaman periyodu, gerekli görevin motor görüntü uygulamasına katılımın kanıtı olarak kabul edilir.
İmgeler dışsal (görsel) ve içsel (kinestetik) olarak kategorize edilmektedir. Dış görüntü, kişinin veya çevrenin veya her ikisinin de olabilir. Kişinin hayal etmek için kullandığı perspektif, birinci şahıs (kinestetik veya görsel) veya üçüncü şahıs (görsel) olabilir. Birinci şahıs bakış açısı, kişinin görüntü içeriğine bakışı (görüşü) ya da onun kinestetik hissi ile ilgilidir. Üçüncü şahıs perspektifi, kişi dışındaki sahnelerin görsel imgesidir.
Mahoney ve Avener, dışsal (görsel) ve içsel (kinestetik) imgelemeyi şu şekilde ayırmıştır: “Dışsal imgelemede, kişi kendini bir dış gözlemcinin perspektifinden görür; Öte yandan içsel imgeleme, gerçek yaşam fenomenolojisinin bir yaklaşımını gerektirir; öyle ki, kişi gerçekten kendi bedeninin içinde olduğunu hayal eder ve gerçek durumda beklenebilecek bu duyumları deneyimler.
Kinestetik ve görsel imgeler arasındaki biraz farklı bir ayrım, MI yı kişinin kendi hareketlerinin kinestetik imgesi ile ilişkilendirirken görsel imgelem, ortamdaki bir hareketin uzamsal koordinatları ile ilişkilidir. Bu nedenle, görsel imgeleme esas olarak hareketli nesnelerin görüntülenmesine veya hayal edilen çevredeki başka bir kişinin hareketine uygulanır, ancak kişinin kendi hareketini görüntülemesi de mümkündür.
Görsel veya kinestetik motor imgelemenin kullanımı, görevin türünden ve öğrenme aşamasından etkileniyor gibi görünmektedir. Yeni bir motor görevi öğrenmek için Fery, görsel imgelemenin biçimi vurgulayan görevler için daha uygun olduğunu, kinestetik imgelemenin ise iki elin zamanlaması veya koordinasyonunu vurgulayan görevler için daha iyi olduğunu bulmuştur. Duruş stabilitesinin çevresel faktörlere bağımlılığını ima ederek, duruş postürü stabilitesinin arttırılmasında görsel imgeleme kinestetik imgelemeden daha etkili olarak bulunmuştur.
Hall ve arkadaşları, kinestetik imgeleme kullanma talimatlarının kapalı motor becerileri öğrenmek için daha etkili olduğunu, oysa görsel tabanlı imgelemenin açık motor becerileri öğrenmek için daha uygun olduğunu iddia etmiştir.
Terapide hangi görüntü kategorisinin (görsel veya kinestetik) kullanılacağına ilişkin kararı çeşitli faktörler etkilemektedir. İlk faktör, insan hareketinin imgelenmesinin birey, hareket ve çevre arasındaki dinamik ilişkiye dayanan bilişsel bir işlem olmasıdır. Ayrıca, görsel perspektifler görevin doğasına, çevreye ve bireysel özelliklere göre belirlenmelidir. Görsel ve kinestetik imgeleme ayrımının son derece yapay, hatta belki de akademik olduğu düşünüldüğünde, hem görsel hem de kinestetik imgelemenin uygulanması çoğu kişi için mümkün ve uygun görünmektedir.
Hazırlayan: Abdulsamet CELAYIR *
Makalenin orijinali: Dickstein, R., & Deutsch, J. E. (2007). Motor imagery in physical therapist practice. Physical therapy, 87(7), 942-953.