Son zamanlarda, ebeveynlerde, çocuklarının henüz anaokuluna başlamadan yazı yazmayı öğrenmeleri gerektiği düşüncesiyle, okul öncesi yaştaki çocuklarını zenginleştirilmiş “elyazısı öğrenme” kurslarına kayıt ettirme isteği popülerleşti. Buradaki soru, bu yaştaki çocukların gerçekten yazı yazmayı öğrenmeleri gerekiyor mu?
Önce kısaca ince motor beceriler, el yazısı ve yazı yazma arasındaki farklar nelerdir ve okul öncesi çocuklar için bunların gelişim aşamaları nelerdir bunları özetleyelim.
İnce motor becerileri; Tamamen eldeki küçük kas gruplarının gücü ve kontrolü ile ilgilidir. İnce motor becerilerin gelişimsel süreci aşağıdakilerin hâkimiyetiyle gerçekleşir.
Avuç içi kavrama
Avuç içi kavrama eylemi, objenin avucun içine alınıp parmakların etrafında kapatılması ile yapılır. Küçük çocuklar bu tip kavramayı, rastgele bir biçimde objelerin ellerinde kalacağını umarak kullanırlar. Kalın boyalar, büyük parçalı nesne yerleştirme oyunları ve parmak boyaları avuç içi kavrama yeteneğinin gelişimine yardımcı olur.
Parmaklarla kavrama
Parmaklarla kavrama, çocuğun el gücü ve koordinasyonu geliştikçe, objenin parmak/lar ve başparmak arasında tutulması ile gerçekleşir. Daha küçük nesneler üzerinde daha yüksek kontrol sağlamaya yarar. Kil ile oynama, küçük belirgin maddeleri seçip alma ve boncuk dizme işlemleri parmaklarla kavrama yeteneğini geliştirir.
El göz koordinasyonu
El göz koordinasyonunun gelişimi, el ve parmakların güçlenmesi ve kontrolünün yanında el ve parmakların neyi kavrayıp, bunları nasıl kontrol edeceği üzerine görsel odak ilgisini gerektirir. Daha önceki örneklerin hepsi bir miktar el göz koordinasyonu gerektiren örnekler, ancak çocuğun gelişimsel olgunluğu, her görevde ne kadar başarılı olduğunu etkileyecektir.
Elyazısı; harfleri ve kelimeleri, genelde kâğıt ve kalem kullanarak, kurallarına uygun bir şekilde şekillendirmedir.
El yazısı, çocuk birinci sınıfa geçene kadar gelişimsel açıdan uygun bir beceri DEĞİLDİR. Özellikle de çoğu eğitimcinin, çocukları, pastel boya ve kalemleri bile düzgün bir şekilde tutmaya teşvik etmede afalladığı düşünüldüğünde.
Google’da “el yazısı” şeklinde bir arama yaptığınızda birçok indirilebilir el yazısı pratiği çalışma kâğıtları bulabilirsiniz. Bir beceri olarak, el yazısının birçok basamağı bulunur:
- Harfleri bilme
- Görsel algı becerileri (görülen ögeyi tahmin ve anlamaya elverişli olma)
- İşlem sırasında yapılması gereken adımların sırası takip etme
- Ana hatları takip ederek kalemi kağıt üzerinde kontrol etme
- Grup şeklinde ya da tekli olarak harflerin tekrarlı pratiği
- Yazıda soldan sağa olan ilerleyişin anlaşılması
- Yazıda yukarıdan aşağıya olan ilerleyişin anlaşılması
- Elin, kalemin ve kağıdın hareketlerini takip etme
Yazı yazma: Fikirlerini kağıt üzerinde dökme ile ilgilidir.
Fikirleri, karşıdaki insanın ne demek istediğini anlayabileceği şekilde, herhangi bir iletişim yoluyla paylaşmak hayat boyu devam eden bir yetenektir. Yazılı iletişim henüz yeni yürümeye başlamış çocuğun kağıt veya bir duvar üzerinde boyayla yaptığı ilk izlerle başlar. Çocuklarda yazı yazmanın ve çizim yapmanın, oldukça evrensel ve tipik gelişimsel evreleri vardır. Küçük çocuklar için yazmanın bir çok formu vardır:
- Sayfa üzerinde izler bırakmak
- Boyalarla karalama
- Fotoğrafın üzerini çizme veya boyama
- Kelimeleri temsil eden harf benzeri şekiller kullanmak
- Kelime, sözcük öbeği veya cümleler yazak
- Resim dizileri çizerek bir olayı anlatmak
O zaman 3-4 yaşındaki bir çocuk için önemli olan nedir? Sayfa üzerine mükemmel “a” harfini çizebilmeleri mi? Yoksa aile resmini çizip ve isimlerini temsil eden karalamaları yapmaları mı?
Okunaklı el yazısı, ilköğretim seviyesindeki bir çocuk için önemli bir kavramdır fakat fikirlerini ifade edebilmek çok daha mühimdir. Okul öncesinde ilgi, ince ve kaba motor beceri, el göz koordinasyonu, fikirlerini farklı şekillerde ifade edebilme aktiviteleri ve deneyimlerini sağlamak üzerine odaklanmalıdır.
El yazısı, harfin kâğıda doğru bir biçimde konulması üzerinde durur. Birçok koordine beceri ile beraber, üzerinde ustalaşmak için tekrar gerektirir. Yazılı iletişim, kendini karşıdakilerin anlayabileceği şekilde açıklayabilmeyi vurgular. Bazıları, gelişen elektronik medya ile birlikte el yazısının modasının geçtiğini savunabilir, elektronik cihazların bu konudaki katkıları gözle görülebilir bir gerçek. Yine de, her zaman, iyi yazılmış bir teşekkür notuna ihtiyaç olacaktır.
Okul ve hayattaki başarı, ne kadar temiz bir şekilde kelimelerinizi biçimlendirdiğinize değil, fikirlerinizi ne kadar iyi aktarılabildiğinize bağlıdır. Standardize edilmiş testler ne kadar yetersiz olsa da, hiçbiri el yazısı yeteneğini ölçmez, ölçüt fikirlerin ne kadar iyi nakledildiğini ölçmektir.
Sonuç olarak veliler ne yapmalı?
Çocuklarınızın ince motor becerilerini geliştirebilecek ve destekleyecek yollar bulun. Çocuğunuza, farklı yapı ve dokulardaki topu yuvarlayın ve atın. Beraber çizin, boyama yapın, kil ile oynayın, hamur hazırlayın. Karıştırma kaşığını kullanarak pratik yapın. Kıskaç kullanın. Boncuk dizin. Yapboz yapın. Damga ve mürekkep kullanın. Kumla oynayın. Toprağı kazın. Legolarla bina dikin. Belli bir yol çizip üzerinde oyuncak arabalarınızı yarıştırın. Kısaca birlikte oynayın!
Çocuğunuzu fikirlerini ifade edebilmesi için teşvik edin. Hikâyeler anlatın. Ona neyin ilgilerini çektiğini sorun. Bir şeyi neden sevip sevmediklerini veya bir sorunu nasıl çözdüklerini sorun. Onlara kitap okuyun. Hikâyenin geri kalanı veya havanın nasıl olacağıyla ilgili tahminler yapmasını sağlayın. Çocuğunuzla konuşun. Onlarla sohbet edin. BİRLİKTE OYNAYIN, BİR ARADA BULUNUN. Geri kalanı sadece işin cilası!
Çeviren: Ayşegül Kılıç (ilkevin.com.tr)
Kaynak: innovationsed.com
