Ece 3 yaşında kardeşi ise 1,5 yaşındaydı. Ece tuvalet eğitimini sağlıklı bir formda tamamladığından annesi Ece’nin altını artık bezlemiyordu. Son derece sakin ve uyumlu bir çocuktu. Fakat son devirlerde annesinin gerginliği ve babasının yorgunluğu Ece’ye daha az sevildiğini hatırlatıyordu. Birde kardeşinin doğumundan beri daima kardeşiyle ilgilenmeleri, Ece’nin içinde bir şeyleri harekete geçiriyor ve onu öfkelendiriyordu.
Annesi kardeşi ağlar ağlamaz uykudan uyanıyor ya da bir işle meşgulse derhal bırakıyordu. Yemek için kardeşine özel sütünden (meme) veriyor ve altını kirlettiğinde ise temizleyip bezliyordu. Hatta kimi vakit ‘Kardeşinin bezini getir misin? Kardeşinin çıngırağını verir misin?’ diyerek istemediği şeyleri yaptırıyordu. Ailesi Ece ile eskisi kadar ilgilenemese de çocuğu sevgilerinden yoksun bırakmıyor, Eceye de vakit ayırıyorlardı. Ancak bu Ece’ye asla yetmiyor ve annesini büsbütün kendisine istiyordu. Bu yüzden Ece artık tuvalete gitmiyor, çişini ve kakasını da altına yapıyordu. Annesi ‘’Kızım niçin bu türlü yapıyorsun? Sen tuvalete gidebiliyorsun ki.’’ dediğinde Ece; ‘’Bende bebeğim. Temizle işte’’ diyerek annesini cezalandırmak istiyordu.
Ece kardeşini çok kıskanıyordu. Kardeşinin oyuncaklarını kimi vakit elinden alıyor kimi vakitte kardeşi ağladığında o da ağlıyordu. Annesi çaresizliğin içindeydi ve bu durumun düzelmesi için ne yapacağını bilmez bir halde günden güne tükeniyordu.
Çocuk nasıl düşünür?
Kıskançlık, tabiatımız gereği gelişimimizin bir modülüdür. Doğarken anne ve babamızın genlerinden aldığımız DNA’lar hatta üç nesil öncesinden aldıklarımızla birlikte bu hissin her insanın tabiatında olduğu tartışılmazdır. Fakat bir dengelenimde gereklidir. İşte bu istikrar noktasında anne ve babanın göstereceği tavırlar çok kıymetlidir. Bilhassa kişiliğini şimdi tamamlamamış bir çocuğun hislerini nasıl yönetebileceğini ve bu süreçleri nasıl atlatabileceğini onlara öğretmek çok daha kolaydır. Kıssa de Ece’nin bu sürecin üstesinden gelemediği ve daha regresif (gerileme) bir periyoda girdiğini görüyoruz. Çocuk anneyi hiçbir biçimde paylaşmak istememiş ve ilginin bölünmesinden hoşnut olmamıştır.
Ece ‘’Annem beni sevmiyor artık, daima onla ilgileniyor. Altıma yapayım, üstümü kirleteyim. O vakit beni de sever, ilgilenir.’’ biçiminde düşünmeye başlamıştır. İşte bu noktada çocuğa öncesinde aileye yeni katılacak birey ile ilgili süreçleri anlatmanız ve hayatında nelerin değişeceğinden bahsetmeniz son derece kıymetlidir. Tabi sonrasında göstereceğiniz yanlışsız tavırlarda çocuğun duygusal durumunda belirleyicidir.
Neler yapabilirsiniz?
•Diyelim ki iş yerinize sizin konumunuzdan daha düşük lakin sizden çok daha başarılı biri geldi ve tüm övgüleri kendinde topladı. Kısa vakitte da sizin konumunuza terfi etti. Nasıl hissedersiniz? Burada sizin kıskanma hissinizi besleyen şey kişinin kendisi değil, o şahsa size davranılandan farklı davranan patronunuz ve çevrenizdir. Şayet aranızda bir farklılık olduğu hissettirilmeseydi, içinizdeki bu his uyanmaz ve eşitlikçi yaklaşım size kendinizi uygun hissettirirdi. Bu noktada çocuğunuzun kıskanmasına neden olan şey kardeşin varlığı değil, değişen davranışlar ve eşit yaklaşımın bozulmasıdır. Bu yüzden kendinizi en başta çocuğunuzun hislerini anlamaya adamalı ve iç benliğinize şu soruları sormalısınız: Çocuğum şu an ne hissediyor? Eskisi üzere ilgili miyim? Ben olsam nasıl hissederdim? Bunun için ne yapmam gerekir? Tüm bu soruları sormaya başladığınızda çocuğunuzu anlamaya hazırsınız demektir.
• Her aileye katılan yeni kardeş öbür kardeşleri tahtından eder. Zira daha fazla ilgiye ve bakıma muhtaçlığı vardır. Lakin kardeşler ortası yaş farkı ne kadar az ise çocuğun bu durumu anlaması çok daha güç olur. ( 4 yaş üzeri ülkü ) Sonuçta yeni kardeş anne ve babayı çalmıştır ve onları geri kazanmanın bir yolunu bulması gerekir. Bu yüzden çocuğunuzun yaş aralığına nazaran davranışlarında farklılıklar gözlemlersiniz. Altını ıslatmayan çocuğun altını ıslatması ya da vurma hareketi olmayan çocuğun vurmaya başlaması üzere. Aslında bu olumsuz davranışların size bir bildirisi vardır. ‘’Artık beni gör.’’ Burada en yanlışsız yaklaşım onu anladığınızı ve sevdiğinizi hissettirmektir. ‘Kardeşinle daha çok ilgilendiğimi düşündüğünü biliyorum. Haklısın. O çok küçük ve tek başına bir şey yapamıyor. Çok güçsüz, çok zayıf. Altını ben bezlemesem o bunu yapamaz, ben ona mama vermesem o tek başına yiyemez, üstü kirlendiğinde temizleyemez bile. Bana muhtaçlığı var ve benim bunları yapmam gerekir. Senin içinde yaptım hepsini. Sende böyleydin. Fakat daha güçlüydün, daha temizdin ve daha çabuk yürüdün. Kardeşin daha zayıf ve bir müddet daha bana muhtaçlığı var. İstersen bu süreçte bana yardım edebilirsin istersen etmeyebilirsin. Bu sana olan sevgimi asla değiştirmez. Yalnızca bazen çok yoruluyorum ve eskisi kadar senle ilgilenemiyorum, çokta üzülüyorum. Bunu düzeltmek için elimden geleni yapacağım. Sende bana yardım et. Seni çok seviyorum.’ diyerek çocuğun içinde bulunduğu durumu daha net görmesini sağlayabilirsiniz.
•Çocuğunuzla oyun oynayacağınız vakitlerde kardeşinin ağlaması sebebiyle oyundan ayrılırsınız ve kardeşinin gereksinimini giderirsiniz. Çocuğun burada sizden aldığı bildiri ‘’O daha değerli, gitmeliyim’’ Böylesi bir durum çocuğun kardeşini sevmesine manidir. Sonuçta annesini en sevdiği vakitte kardeşi elinden alıyor ve oyunu mahvediyor. Bu noktada yapmanız gereken şey çocukla birlikte oyun müddeti belirlemek ve kardeşi ağladığında kalan süreyi sonra tamamlayarak hiçbir şeyin yarım kalmadığını çocuğa göstermektir. Örneğin; çocuğunuzla oyun saati belirler (mümkünse bebeğin size gereksinim duymadığı vakit aralıkları belirleyin) ve o saatte oyun oynamaya başlarsınız. Saat kavramı küçük çocuklarda az ya da hiç olmadığından yarım saat olarak belirlediğiniz süreyi telefondan alarm çaldığında süremiz bitecek halinde söyleyebilirsiniz. 20. dakikada kardeşinin ağlaması ya da gibisi bir temel gereksinimin gerçekleşmesi durumunda çocuğunuza ‘’Kardeşinin şu an bana muhtaçlığı var. Süremiz bitmedi. Ben dönene kadar istediğin üzere oynayabilirsin, döndüğümde kalan müddetimizi tamamlarız.’’ diyebilirsiniz. Zati çocukla oyun saati belirlerken bu bölünmelerden bahsetmeniz ve oyun esnasında bu gerçekleştiğinde hatırlaması için bu cümleleri kuruyor olmanız gerekir. Aksi halde olumsuz hisler beslemeye devam edebilir. Şayet çocuklar ortası yaş farkı daha yüksekse oyun müddetlerini mümkünse bölmeyin ve her biriyle eşit oynayın. Hatta ortak oyun saatleri de kurun ve kurallarınızı belirleyin. Böylece bir karmaşa ya da hudut ihlali olduğunda kurallar noktasında müdahaleleriniz yanlış anlaşılmayacaktır.
•Çocukların istekleri değişkendir. Günlerce hatta aylarca kardeş istiyorum deyip sonunda bu gerçekleştiğinde -İstemiyorum, sevmiyorum bırak onu, üzere cümleler çocuktan duyabilirsiniz. ‘Ama sen istedin diye yaptık’ ya da ‘Artık o bizim hayatımızda sevmek zorundasın.’ üzere cümleler kurmanız çocuğun daha çok öfkelenmesi ve dışlanmış hissetmesine neden olacaktır. Bu yüzden çocukların söylemi ve isteğine güvenip çocuk yapılmaz, yapılmamalı. Bu türlü bir sorumluluk çocuğa yüklenemez, bundan kaçının.
•Çocuklarınızın hengame ettiği vakitlerde ‘’Anne benim cürmüm yok o bana vurdu’’ başkası ise ‘’Hayır ben başlatmadım palavra söylüyor’’ dediğinde çoklukla anne ve babalar eşit olsun diye ikisini de cezalandırırlar. Bu yanlış ve haksız bir yaklaşımdır. Böylesi durumlarda çocuklarınızla kuracağınız bağlantı şöyle olmalıdır: ‘Sıklıkla hengame ediyorsunuz ve biz çoğunlukla hengameyi kimin başlattığını görmüyoruz. Bu yüzden haksız yere başkasını de cezalandırıyoruz. Lakin bizi buna mecbur bırakıyorsunuz. Lütfen birbirinizi kollayın ve arbede etmemeye çalışın.’’ diyerek adil bir tavırda bulunmaya çalıştığınızı gösterebilir ve çocukların arbede etmekten daha çok kaçınır hale gelmesini sağlayabilirsiniz. Sonuçta haksız yere ceza almak kimsenin güzeline gitmez, çocukların bile.
•Çok hengame eden kardeşlerde ise aileler çok korkmakta ve çocukların birbirilerine ziyan vermeleri onları endişelendirmektedir. Şayet kardeşlerin besledikleri hisler öfke ve kin ise bu bir sorundur. Bu olumsuz hisler birbirlerine ziyan vermelerine neden olabilir. Kin ve nefret yok ise ortada bir meselede yoktur.