Travma
Avusturyalı bir psikanalist olan Otto Rank, teorisinde doğumu insanın yaşadığı birinci travma olarak değerlendiriyordu. İnsanın hayat macerasının daha birinci saniyelerinde bile deneyimlediği, ileriki yaşlarında da maruz kalması mümkün olan ve şahısta birtakım kalıcı izler bırakabilecek potansiyelde olan ‘‘travma’’ olarak isimlendirdiğimiz yaşantıları bu yazımızda biraz daha yakından inceleyelim.
DSM-5’te travma, gerçek bir mevt yahut vefat tehdidi, önemli yaralanma yahut cinsel şiddete maruz kalma olarak tanımlanmıştır. Şahısta olumsuz tesir bırakan bu tecrübeler sarsıntı, sel üzere doğal afetler yahut savaş, şiddet, taciz, tecavüz üzere insan tabanlı faktörlerden kaynaklanabilmektedir.
Travma olarak isimlendirdiğimiz bu yaşantılarda genelde insan canlısının en bilmediği, tahminen de bu yüzden en çok korktuğu mevt ve mevte yakın tecrübelerin kelam konusu olduğu açıkça ortadadır. Bu nedenledir ki bireyi ve varoluşunu derinden etkileyen bu cins olaylar sonucunda çoğumuz çeşitli gerilim belirtileri gösteririz. Açıkçası bu olağandır. Zira olağan olaylara olağan yansılar vermek kadar, olağandışı olaylara da olağandışı reaksiyonlar vermek son derece doğaldır. Lakin her insanın nasıl öfke eşiği birebir değilse gerilim eşiği de birebir değildir. Bu nedenle kelam konusu olay/olaylar kimilerimiz için önemli manada zedeleyici olabilmektedir. Olaydan uzun bir mühlet geçmesine karşın kişin hisleri birebir tazelikte bulunabilir, günlük ömrünü, ailesini, işini ve bağlantılarını derinden etkileyecek noktalara gelebilmektedir.
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)
TSSB, kişinin çok travmatik bir stresörle müsabakasından ya da duymasından sonra, olayların şahsa ıstırap veren bir biçimde tekrar yaşanması, kaçınma davranışı gösterme, duygulanımda küntlük ile birlikte otonomik, disforik ve bilişsel bulguların değişik derecelerde bulunması ile karakterize bir ruhsal bozukluktur (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).
Travmanın kişiyi artık klinik bir tabloya taşıdığı bu bozukluğun, travmaya karşı verilen bir olağan bir reaksiyondan nasıl ayrıştığını öğrenmek ismine bu bozukluğun semptomlarına biraz göz atalım.
- Olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması
- Kolay irkilme
- Uykusuzluk
- Kabuslar
- Çabuk sonlanma
- Gelecekle ilgili plan yapamama
- Daima olarak olayın tekrarlanacağı korkusu, diken üstünde hissetme
- Olayı hatırlatan durumlardan kaçınma
BDT ve TSSB
Bilişsel Davranışçı çerçeveden bakıldığında TSSB’nin, kişinin var olan şemaları ile
tehdit edici olay sırasındaki algısını örtüştürme ve travmaya bağlı gelişen uyarılma ile kişinin bunu olağan seviyede tutma isteği ortasındaki çatışmadan kaynaklandığı söylenebilmektedir. Ayrıyeten TSSB’ nin bilgi işlemedeki kusurdan kaynaklandığı belirtilmektedir (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).
Bilişsel Davranışçı Terapi ile esas kullanılan üç terapi tekniğini ve maksatlarını inceleyelim (İzci, F., & Ünveren, G.,2017).
Uzun Periyodik Maruziyet: Kaygılarla yüzleşmenin ve bunları denetim etmeyi öğrenmenin ehemmiyetini vurgulayarak, yaşanan travmayla inançlı formda yüzleşmeyi amaçlar.
Bilişsel Tekrar Yapılandırma: Birtakım olgular olayları olduğundan farklı hatırlayabilirler, gerçekçi olmasa da suçluluk-utanç hissedebilirler. Gaye, makus anıların mantıklı hale
getirilmesi, istismar olayına gerçekçi bir bakış açısı sağlamaktır.
Gerilimle Başa Çıkma Prosedürleri: Bu uygulama ile anksiyetenin nasıl azaltılabileceğinin öğretilebilir olduğu söylenir. Maksat, hastanın anılara sağlıklı bakabilmesini sağlamaktır
BDT’nin Etkililiği
Bilişsel Davranışçı Kuramın bilimselliği, deneye ve ispata dayalılığı son derece önemsediği için artık de BDT’nin TSSB tedavisinde etkililiği konusunda yapılan birçok çalışmayı gözden geçiren bir makaleden elde edilen bulguları inceleyelim. (KARAKAYA, I. (2014).
Travma Odaklı-BDT’ye sertralin ve plesabonun eklendiği iki kümenin karşılaştırıldığı çalışmada, iki kümede da TSSB, depresyon, korku belirtilerinde bariz düzelme bildirilmiştir.
Tüm çalışmalarda tedavi kümesinin denetim kümesine nazaran TSSB, depresyon ve telaş belirtilerinde istatistiksel olarak manalı seviyede bir güzelleşme olduğu bildirilmiştir. Bu belirti kümelerine ek olarak davranış sıkıntıları ve kişilerarası alakalarda de besbelli bir düzelme olduğu saptanmıştır.
Travma Odaklı-BDT’nin, destekleyici ve itimada dayalı bir yaklaşım olan Çocuk Merkezli Terapi sistemiyle karşılaştırıldığı üç çalışma vardır. Bu modelin uygulandığı kümede TSSB, depresyon, korku belirtileri, davranış problemleri ve cinsel istismarla ile bağlantılı utanç duygusu ve atıflarda ÇMT kümesine nazaran manalı seviyede azalma saptanmıştır.
Travma Odaklı-BDT’yi ruhsal eğitim alan denetim kümesi ile karşılaştırılan çalışmada, iki kümede da tedavi sonrası TSSB ve depresyon belirtilerinde güzelleşme bildirilmiştir. Kişisel olarak Travma Odaklı-BDT kümesinde TSSB ve patolojik yas belirtilerinde güzelleşmenin daha besbelli olduğu bulunmuştur.