Öğrencilerde bilgi, beceri, tutum ve değerleri geliştirmede kullanılan tüm araç, gereç ve kaynaklara öğretim materyali denir. Öğrenme ile ilgili olarak yapılan araştırmalar, öğrenmelerin gerçekleşmesinde görselliğin önemli paya sahip olduğunu göstermektedir. Bazı öğrencilerin, görsellik sayesinde daha kolay öğrendikleri bilinmektedir. Görsel öğeler; öğrenen bireylerin dikkatini çekerek onları güdüler, dikkatlerini canlı tutar, duygusal tepkiler vermelerini sağlar, kavramları somutlaştırır, anlaşılması zor olan kavramları basitleştirir. Eğitimde görsel ve işitsel araçlar, öğrenmenin kalıcı izli olmasını sağlaması açısından çok önemli görülmektedir. Eğitim ve öğretim etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse, öğrenme olayı da o kadar iyi ve kalıcı izli olmakta, unutma da o kadar geç olmaktadır. Eğitim araçları, eğitim ve öğretim etkinliklerinin daha verimli olmasını sağlamak için öğretmen ve yetiştiricilere en büyük yardımcıdır. Öte yandan araçlar ne kadar mükemmel olurlarsa olsunlar, uygun olarak kullanılmadıkları zaman yararlı olamazlar. İlköğretim Sosyal Bilgiler derslerinde öğrenci derse aktif olarak katılmalıdır; çünkü tüm duyu organlarını kullanarak öğrenme ortamına katılan öğrenci daha kolay öğrenebilir ve öğrendiklerinin %80’ini de unutmaz.
Bilimsel araştırmaların sonucunda insanların hepsinin görsel ve somut şeyleri işin içine kendisini de katarak öğrenmenin daha kalıcı ve daha kolay sağlandığı sonucuna varılmış. Şimdi bilimsel araştırmaların sonucu böyle ben zihin engelliler öğretmeni ve birçok özel eğitim öğretmeni olarak özel eğitimde materyal kullanmanın öğrenmeye katkılarını biliyoruzdur fakat bazı öğretmenler ve aileler bunun bilincinde değil. Özel Eğitimde kağıtla, kalemle, kitapla, defterle bilgi ve becerileri öğretmek özel eğitime muhtaç bireylerde çok zor ve bazen de imkansızdır. Materyal kullanmanın faydalarını bilmeyen aileler ve bazı öğretmenler kâğıt ve kalemle öğretim yapmaya çalışıyorlar fakat yapılan öğretim zor olmakla birlikte kalıcı da olmuyor. Özel eğitimde görseller ve materyaller öğrencilerin öğretimini kolaylaştırmakta ve bilgiler kalıcı olmaktadır. Öğretimi sağlamak için öğretilecek olan konu veya beceri gerçeğe en yakın veya gerçek ortamda sağlanmalıdır gerçek ortamda sağlanamayan öğretim için gerçeğe en yakın ortamda materyaller devreye girmektedir, Bir materyali birden çok beceri öğretiminde kullanabilir veya bir beceri öğretimini materyalle sağlarken materyal kullanımında fırsattan istifade başka konuları veya becerileri de ele alıp fırsat öğretimi de yapabiliriz.
Materyal kullanımı öğrenmeyi kolaylaştırıp kalıcı hale getirdiği gibi öğretmen veya ailenin de işini çok fazla kolaylaştırır. Materyal hazırlamak bazı beceri ve konular için kolay olmakla birlikte bazıları içinde zordur, materyali bireysel olarak hazırlamak zaman kaybına sebep olabilir ben bu sene öğrencilerime beceri veya konu anlatırken bunun zorluğunu çok yaşadım okulumda yeteri kadar materyal olmadığı için bazı konu ve beceri öğretiminde materyalleri kendim hazırladım hazırlama aşamasında hem çok yoruldum hem de çok zaman kaybettim bunun yerine hazır materyaller olsaydı materyal hazırlamaya harcadığım emeği ve zamanı öğrencilerimin öğretimine harcayacaktım belki daha fazla şey öğreneceklerdi.
Materyal hazırlamada öncelikli olarak dikkat etmemiz gereken materyalin öğreteceğimiz konu veya beceriye uygun olmasıdır. Materyalimiz sağlam ve kalıcı olmalıdır. İki kullanımdan sonra çöpe atmamalıyız diğer öğrenciler için veya tekrar amaçlı olarak kullandığımızda aynı sağlamlıkla işimize yaracaktır.
Materyal konunun ve öğreteceğimiz becerinin düzeyine göre birden çok beceri ve konu öğretiminde kullanabilmeliyiz… Yani hazırladığım bir materyali birçok şeyi öğretirken kullanabilmeliyim, bu hem ayrı ayrı materyal hazırlayıp maddi kayba neden olur hem yer sorunu yaşatabilir, fakat bazı materyaller sadece bir beceri içindir sadece onun için kullanmamız gerekir aksi takdirde öğrencimizin aklı karışabilir öğrenci seviyesi ve beceri özellikleri önemlidir. Materyaller sade ve anlaşılır olmalıdır, renkler öğrencinin özelliklerine göre seçilmeli öğrencinin ilgisini çekmeli fakat dikkatini dağıtmayacak şekilde olmalıdır. Materyali muhakkak en sonda bağımsız olarak öğrenciye kullandırtmamız gereklidir bunun içinde öğrencinin de kullanabileceği ve tehlikeli olmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Öğrenci için sadelik önemlidir. Materyali zaten öğretimi kolaylaştırmak için kullanıyoruz karmaşık yapıp öğretimi zorlaştırmamalıyız. Materyali kullanırken öğretime başlamadan önce öğrenciye tanıtmalıyız. Öğrenci sınıfa girmeden önce bu materyali görmemeli aksi takdirde derste dikkatini çekmez eğer o materyali ilk kez sınıfta görürse meraklanır ve tüm dikkatini ona verir.
Öğretimi materyalle yaparken sıkıcı bir dil kullanmamalıyız, direk anlatıp geçmemeliyiz. Sanki sizde ilk defa görüyormuşsunuz gibi anlatın ki çocuk ilgisini daha çok verebilsin, örneğin; aaaa burada da bu varmış acaba ne işe yarıyor bakalım mı birlikte diyerek dikkatini çekin. Öğretimde materyal kullanırken her aşamasını muhakkak öğrencinize veya çocuğunuza da yaptırın. Her şeyi yapıp hadi sen yap derseniz çocuk ilk başta yapılanı unutur ve karıştırır öyle bir durumda kendini başarısız hisseder ve dersten sıkılır. Aşama aşama her yaptığınızı oda yapsın en sonda genel olarak tekrar eder. Materyaliniz konunun somutlaştırılmış halidir bir nevi bunu resimlerle daha da somut hale getirebilirsiniz. Materyalle öğretim yaptıktan sonra imkânınız varsa gerçek ortamda da uygulama yaptırın eğer yoksa da öğrencinin düzeyine göre belli aralıklarla tekrarlar yaptırın. Hazırladığınız materyal tehlike doğuracaksa eğer öğrenciye muhakkak fiziksel yardımda bulunun ve dikkat etmesi gereken yerleri açık bir dille sürekli olarak hatırlatın.
Emel Okuşluğ
Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisi
